İyən pideme dı se kəlımə bıkəm. “Tarıxə dılım” pure oxo. Həm bınıvıştəmon, bahandəmon, həmən çəvonədə dərs bıstənəmon…

Zinə çı Camal mamu (Camal Lələzoə) Çəmə Diy Əhvoloton kitobi handedəbim. Ə kitobi çanən bahandom si bedənim. Təkror təkror handəm. Ha handədə qele tojə şeyon vindəm, kanə xatiron bə yod dəşedən. Ə kitop çəmə di tarıxı i poə oxo…

Kitobi oxoyədə əhvolotonədə nom kəşə bıə odəmon həxədə kırtə məlumaton hıstin. Im kitobi hozzo kardədə vey xohişım kardəbe Camal mamuku, joğo qele məlumatə siyahi hozzokey. Ğasbu mamuən jəğo qele planış hıstıbe əmo mı iyən beçi yodom dənoəbe. Vey səğ bıbuy ki mamu ğəbostonon nəve, ğəbə sığonədə məlumatonoş qırdə karde. Kali məlumatonış co vırondəş peqəte. Duze bə siyahiyədə i-dıqlə xəto hıste, əmo joğo zındəm ki çə kitobi ən ğıymətinə poədə qeleyən ım siyahiye…

Doroz məkəm… Bə siyahi diyə kardədə Quləli day nomom vinde. Joğo nıvıştə bıə: “Payızov Quləli Şahverdi zoə (1907-1976) - rəyonədə vəzifədor, hisobdor bıə”.[1] Quləli day bə rəhmət şə tarıxım vinde otəş bə çımı yod dəşe. Kom otəş? Quləli day bə rəhmət şe bə peşt çımı çəvon bəleti tono vində otəş…

… Əmə əğıl bıədə Şirəli lələmon key vey əşimon. Isən diədə bıədə imkon kardədə şedəmon Lələmon key. Duze Şirəli lələ, Xanımə dodo həni ıştə kədə nin, bə rəhmət şəən (Xıdo əvoni rəhmət bıko) əmo heç nıbo çəvonku mandə kə vinde, əyo tiki nışte bə odəmi yod vey şeyon dənoedə. (Məsəme çı Lələ kəşon oçene pidə. İmi ğasbu zəmonə tələb kardə əmo joğo fik kardəm vey xətoə addıme ım, bə kə sohib beşe lozime. Bə heçki ağılım doe pidəmni, ehtiyacışonən ni, əmo peşo pəşimon be di bedə)…

Ey votedəbim oxo, Lələmon key əşimon. Dı “poştə ro” (asfaltə ro) nahaştin əmə bışamon. “Poştə ro”ədə maşinon vey bin, ımən bəmə qele yolə tars be. Düzi i-dı kərə bə poştə ro be icozə beşe qorə ğəşənqə vezımən harde. Vallah ə soxə bə coni qınyədə çəşədə zil vaştedə lap… Nə isə..  Bəçi qorən dı di arə roon əşimon Lələmon key. Bə Ğabil mamu so ovaştimon. Arəmon “tınd” bıədə bəzən dəvonomon ro bağli əbiy. Bəvədə bə Şəkər mamu so ovaştimon, çəğın bə Tahir dadaşımon so. Beşimon bə arə kuçə. Dey tovə doxtor Məmmədəğə key əşimon. Çəğın parçiniku ovaştimon bə Mortozə mamumon so. Payızə obədə beşimon bə Lələmon kə şə kuçə…

Veyım doroz karde diyəsən... Payızə obədə beşədə qele osnə bəlet hıstbe. Ğasbu ə bəlet ısən mandəbu, zındənim. İ ruj iyən Lələmon key şədə bənem çə keybə bəton otəş sənoə bıə. Əğılə həvəsiyeni, pekkume bə otəşədə sutə koğəzon. Koğəz votədə otəşədə i-dı qılə papkə be sutedəbe diyesən. Mı bə papkə pekkume, papkə səpe oj be, çı Quləli day şikil çiye. Quləli day tiki bə nav bə rəhmət şe zındəbimon. Əğılən mardəku batarse oxo. Şikilım vinde Quləli day bə rəhmət şe bə yodım dəşe, tarseku tovım doe bəştə vitim bə Lələmon tərəf. Bə rəhmət şə Quləli day şikil mınış vey torsinəbe… 

… Çı qədə hodisə bəpeşt çiçım vote pidə?... Soron davardin, yol bimon, tarıxçi bimon… Ə hadisə ısə bə çımı yod dəşədə anə peşimon bedəm ki, boçi ıştə dasım dənone bə otəş ə şikil iyən əyo bıə co sənədonım penıqəte? Joğo fik kardəm əyo çı Quləli day sənədon sutedəbin. Əvoni roxne əznim əmo az tarsim vitim…

… Az tarsəm vitim bəs ə sənədon bə otəş şodəkəson çiçışon fik kardəbe?

… Kiprədə jidəm. Kiprədə joğo qele bevəcə adət bəməl omə: Qele kəy tono davardədə bıvindoş ki key vədə dıqlə kisə hıste, bızın ki bə kədə nezonədə i kəs bə rəhmət şə. Çə kison qeleniyədə mardəkəsi olaton, qeleniyədən çəy sənədon hıstin. Bı şodeşon bə kuçə noə…  

Oxoədə çiçım vote pidə… Imım vote pidə ki bəştə tarıxi sohib beşəmon, bəştə tarıxi mənbon sohib beşəmon. İnsonon dı marde maddən gin bedən mənən jidən. Çəvonku mandə har şeyi oqəte lozime. Im sıxanən be bəzne, nıvıştəyən be bəzne, sənədən be bəzne… Kədəmon vırə nibu bıdəmon bə dı ko marağlanmiş bıə kəson. Bıdəmon bə Xanəli mellimi, bıdəmon bə Səxavət mellimi, bıdəmon bə Pirəli mellimi, bıdəmon bə Ğızlıvo di məktəbədə bıə muzey…

Bıdə əvon gin nıbun…

11 Aprel 2019